Τι είναι τα βλαστοκύτταρα

Τι είναι τα βλαστοκύτταρα;

Greek.

Τι είναι τα βλαστοκύτταρα;

Το ανθρώπινο σώμα περιέχει εκατοντάδες διαφορετικά είδη κυττάρων που είναι απαραίτητα για την καθημερινή μας υγεία. Τα κύτταρα αυτά είναι υπεύθυνα για διάφορες βασικές λειτουργίες, όπως το να κάνουν την καρδιά μας να χτυπά, τον εγκέφαλό μας να σκέφτεται, τα νεφρά μας να καθαρίζουν το αίμα, την επιδερμίδα μας να ανανεώνεται και ούτω καθεξής. Η δουλειά των βλαστοκυττάρων είναι να φτιάχνουν όλους τους υπόλοιπους τύπους κυττάρων του οργανισμού. Είναι οι προμηθευτές νέων κυττάρων. Όταν τα βλαστοκύτταρα διαιρούνται, μπορούν να δημιουργήσουν περισσότερα βλαστοκύτταρα ή άλλους τύπους κυττάρων. Για παράδειγμα, τα βλαστοκύτταρα του δέρματος μπορούν να δημιουργήσουν είτε περισσότερα βλαστοκύτταρα δέρματος, είτε διαφοροποιημένα κύτταρα δέρματος που έχουν συγκεκριμένους ρόλους, όπως το να παράγουν μελανίνη.

Γιατί είναι τα βλαστοκύτταρα σημαντικά για την υγεία μας;

‘Οταν τραυματιζόμαστε ή αρρωσταίνουμε, τα κύτταρά μας επίσης τραυματίζονται ή πεθαίνουν. Τότε, τα βλαστοκύτταρα ενεργοποιούνται. Τα βλαστοκύτταρα έχουν το ρόλο να επισκευάζουν τραυματισμένους ιστούς και να αντικαθιστούν άλλα κύτταρα όταν αυτά πεθαίνουν. Έτσι, τα βλαστοκύτταρα μας διατηρούν υγιείς και παρεμποδίζουν την πρόωρη γήρανση. Τα βλαστοκύτταρα λοιπόν μοιάζουν με μια στρατιά μικροσκοπικών γιατρών που έχουμε συνεχώς στη διάθεσή μας.

Ποιά είναι τα διάφορα είδη βλαστοκυττάρων;

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη βλαστοκυττάρων. Οι επιστήμονες πιστεύουν πως κάθε όργανο του σώματος έχει τα δικά του βλαστοκύτταρα. Για παράδειγμα, το αίμα παράγεται απο αιμοποιητικά βλαστοκύτταρα. Ωστόσο, τα βλαστοκύτταρα είναι παρόντα και στα αρχικά στάδια της ανάπτυξης, και όταν οι επιστήμονες καλλιεργούν αυτά τα κύτταρα στο εργαστήριο, λέγονται εμβρυικά βλαστοκύτταρα. Ο λόγος για τον οποίο οι επιστήμονες χρησιμοποιούν εμβρυικά βλαστοκύτταρα είναι ότι ο φυσιολογικός τους ρόλος είναι να φτιάχνουν κάθε όργανο και ιστό στο σώμα μας κατά την ανάπτυξη. Αυτό σημαίνει οτι τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα, σε αντίθεση με τα βλαστοκύτταρα των ιστών, μπορούν να οδηγηθούν στη δημιουργία σχεδόν όλων των εκατοντάδων  τύπων ανθρώπινων κυττάρων. Για παράδειγμα, ενώ ένα αιματοποιητικό βλαστοκύτταρο μπορεί να φτιάξει μόνο αίμα, ένα εμβρυικό βλαστοκύτταρο μπορεί να φτιάξει αίμα, κόκαλο, δέρμα, εγκέφαλο, και τα λοιπά. Επιπλέον, τα εμβρυικά βλατοκύτταρα είναι προγραμματισμένα απο τη φύση τους να φτίαχνουν ιστούς και όργανα, ενώ τα βλαστοκύτταρα των ιστών δεν είναι. Αυτό σημαίνει πως τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα έχουν μεγαλύτερη ικανότητα να επισκεύαζουν όργανα που έχουν υποστεί βλάβη. Τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα απομονώνονται απο περισσά έμβρυα τεχνητής γονιμοποίησης που έχουν ηλικία ημερών, και έχουν δημιουργηθεί σε πιάτα στο εργαστήριο και που σε αντίθετη περίπτωση θα πετιούνταν.

Τί είναι τα IPS, ή αλλιώς «ηθικά» πολυδύναμα κύτταρα;

Οι επιστήμονες και οι γιατροί είναι ενθουσιασμένοι με αυτόν τον καινούριο τύπο κυττάρων που λέγονται IPS (από Induced Pluripotent Stem cells). Ο λόγος του ενθουσιασμού είναι το ότι τα IPS κύτταρα έχουν σχεδόν τις ίδιες ιδιότητες με τα εμβρυικά βλαστοκύτταρα, αλλά δεν προέρχονται από έμβρυα. Έτσι, δεν τίθενται ηθικά διλήμματα με τη χρήση τους. Επιπρόσθετα, τα IPS κύτταρα φτιάχνονται από τα ενήλικα κύτταρα του ίδιου του ασθενούς, κάτι που σημαίνει πως τα IPS θα μπορούσαν να χορηγηθούν στον ίδιο ασθενή χωρίς τον κίνδυνο απόρριψης από το ανοσοποιητικό του σύστημα. Το τελευταίο είναι ένα σημαντικό ζήτημα σε όλες τις μεταμοσχεύσεις.

Τι κρύβει το μέλλον και πώς μπορούν τα βλαστοκύτταρα να αλλάξουν τη θεραπεία που σας παρέχει ο γιατρός σας;

Ακριβώς επειδή τα βλαστοκύτταρα έχουν ως φυσιολογικό ρόλο να αντικαθιστούν άρρωστα ή νεκρά κύτταρα, οι επιστήμονες συνέλαβαν την ιδέα να χρησιμοποιήσουν βλαστοκύτταρα ως θεραπεία για άτομα με διάφορες ασθένειες. Η ιδέα είναι πως δίνοντας στον ασθενή βλαστοκύτταρα ή διαφοροποιημένα κύτταρα που έχουν προέλθει από βλαστοκύτταρα, μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις ιδιότητες των κυττάρων αυτών για να γιατρέψουμε τον εν λόγω ασθενή. Παραδείγματος χάριν, δίνοντας σε έναν ασθενή με έμφραγμα ένα μόσχευμα βλαστοκυττάρων ως θεραπεία, ο στόχος μας θα ήταν τα βλαστοκύτταρα να διορθώσουν τη βλάβη που προκλήθηκε στην καρδιά. Οι φυσιολογικοί πληθυσμοί βλαστοκυττάρων που όλοι έχουμε στους ιστούς μας έχουν περιορισμένη δυνατότητα να διορθώνουν βλάβες στο σώμα μας. Επιστρέφοντας στο παράδειγμα με το έμφραγμα, τα βλαστοκύτταρα της τραυματισμένης καρδιάς δεν είναι ικανά να διορθώσουν τη βλάβη που προήλθε από το έμφραγμα, αλλά ένα μόσχευμα εκατομμυρίων βλαστοκυττάρων θα ήταν πολύ πιο ισχυρό. Έτσι, παρέχοντας μοσχεύματα βλαστοκυττάρων ενισχύουμε την ικανότητα του σώματος να θεραπεύεται, ξεπερνώντας τα όρια που τίθενται από τον περιορισμένο αριθμό των υπαρχόντων βλαστοκυττάρων. Προτού όμως τα βλαστοκύτταρα αρχίσουν να χρησιμοποιούνται ευρέως στην κλινική, υπάρχουν προβλήματα που χρήζουν αντιμετώπισης: η ασφάλεια του ασθενή, αφού κάποια βλαστοκύτταρα μπορούν να δημιουργήσουν όγκους, καθώς και η ανοσολογική απόρριψη του μοσχεύματος. Μόλις αυτά τα προβλήματα αντιμετωπιστούν, τα βλαστοκύτταρα θα μεταμορφώσουν κατά πάσα πιθανότητα τη σύγχρονη ιατρική. Σε μία με δύο δεκαετίες, οι περισσότεροί μας μπορεί να γνωρίζουμε κάποιον που να έχει δεχθεί μόσχευμα βλαστοκυττάρων, ή να έχουμε δεχθεί οι ίδιοι. Τα βλαστοκύτταρα έχουν το δυναμικό να θεραπεύσουν κάποιες απο τις σημαντικότερες ασθένειες που μαστίζουν την ανθρωπότητα, όπως τον καρκίνο, την καρδιοπάθεια, το Πάρκινσον, τη σκλήρυνση κατά πλάκας, το εγκεφαλικό, τη νόσο του Χάντιγκτον, τον τραυματισμό του νωτιαίου μυελού, και διάφορες άλλες.

Ποιές θεραπείες με βλαστοκύτταρα είναι διαθέσιμες προς το παρόν και γιατί οι περισσότεροι γιατροί συνιστούν να τις αντιμετωπίζουμε με επιφύλαξη και να αποτελούν τελευταία λύση;

Προς το παρόν, υπάρχουν ελάχιστες θεραπείες με βλαστοκύτταρα που έχουν δειχθεί από επιστήμονες ως ασφαλείς και αποτελεσματικές. Το καλύτερο παράδειγμα είναι η μεταμόσχευση μυελού των οστών. Ωστόσο, πολλές αβάσιμες και αναπόδεικτες θεραπείες με βλαστοκύτταρα διαφημίζονται και παρέχονται ανά τον κόσμο. Συχνά αυτές οι θεραπείες γίνονται διάσημες στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, ιδίως όταν διασημότητες και αθλητές τις λαμβάνουν. Γενικά, οι ερευνητές και οι γιατροί στο χώρο των βλαστοκυττάρων συνιστούν προσοχή σε τέτοιες θεραπείες, επειδή είναι αβέβαιο αν πραγματικά δουλεύουν και αν είναι ασφαλείς. Ασθενείς έχουν πεθάνει απο τέτοιες θεραπείες. Ενώ είναι λογικό για κάποιον να λαμβάνει υπ’όψιν όλες τις πιθανές επιλογές όταν υποφέρει απο μια ανίατη ασθένεια, αυτές οι θεραπείες είναι μόνο τελευταία λύση και μόνο μετά απο εκτενή συζήτηση με το γιατρό σας πρέπει να υπολογίζονται.

Translated by Nikolaos Mitrousis