Wat is een stamcel?

Dutch

Wat zijn stamcellen?

Het menselijk lichaam bestaat uit honderden verschillende celtypes welke stuk voor stuk essentieel zijn voor onze gezondheid. Deze cellen zijn ervoor verantwoordelijk dat ons lichaam gezond functioneert door onze hartslag te reguleren, onze hersenactiviteiten te reguleren, onze huid kan afschilferen, etc. etc. De unieke taak van stamcellen is dat ze elk van deze verschillende celtypes kan maken. Als stamcellen delen, dan vermenigvuldigen ze zichzelf of maken nieuwe speciaal gedifferentieerde celtypes. Bijvoorbeeld, stamcellen in onze huid maken nieuwe huidstamcellen of ze maken nieuwe huidcellen. Deze nieuwe huidcellen kunnen pigment aanmaken, net als de oude afgeschilferde huidcellen.

Waarom zijn stamcellen belangrijk voor onze gezondheid?

Wanneer we verwond raken of ziek worden, raken sommige van onze cellen ook gewond of gaan dood. Als dit gebeurd worden stamcellen geactiveerd. Stamcellen hebben de taak om beschadigd weefsel te repareren en om dode cellen te vervangen. Op deze manier zorgen stamcellen dat we gezond blijven en niet te snel ouder worden. Stamcellen zijn onze microscopische privé-dokters.

Welke veschillende stamcellen zijn er?

Er is een scala aan verschillende stamcellen. Wetenschappers denken dat er voor elk orgaan in ons lichaam in ieder geval één specifieke stamcel bestaat. Bijvoorbeeld, ons bloed wordt gemaakt door bloedstamcellen. Echter, stamcellen bestaan reeds vanaf de vroegste stadia van onze ontwikkeling en wanneer wetenschappers deze cellen opgroeien op een petrischaaltje dan worden ze “embryonale stamcellen” of “pluripotente stamcellen” genoemd. De meest voorname reden dat wetenschappers veel potentie zien in embryonale stamcellen is omdat deze stamcellen uiteindelijk alle cellen in ons lichaam maken. Dit betekent dat embryonale stamcellen, in tegenstelling to orgaan-specifieke stamcellen, in theorie elk van de honderden celtypes kan worden. Bijvoorbeeld, van een bloedstamcel kunnen enkel bloedcellen worden, terwijl een embryonale stamcel kunnen onder andere bot-, huid- en hersencellen worden komen. Daarbij komend zijn embryonale stamcellen geprogrameerd om weefsel en organen te maken, terwijl celtype specifieke stamcellen dit niet kunnen. Dit betekent dat embryonale stamcellen de mogelijkheid hebben om verschillende zieke organen te genezen. Embryonale stamcellen zijn afkomstig van overgebleven embryos van een IVF behandeling. Deze overgebleven embryoe zouden anders vernietigs worden.

Wat zijn iPS stamcellen??

Wetenschappers en dokters kijken met veel hoop uit naar de ontwikkeling van “iPS” cellen, ook wel induced pluripotente stamcellen of teruggeprogrameerde stamcellen genoemd. Deze hoop is gekoesterd in dat iPS stamcellen bijna dezelfde eigenschappen hebben als embryonale stamcellen, maar ze zijn niet afkomstig van overgebleven IVF embryo’s. Hierdoor vervallen de meeste ethische problemen van embryonale stamcellen. Tevens, iPS stamcellen worden gemaakt van de cellen van de patient zelf. Dit betekent dat er geen risico op afstoten bestaat, wat echter een groot problem is voor getransplanteerde stamcellen.

Wat is het toekomstbeeld als stamcellen een standaard therapie wordt?

De normale functie van stamcellen is het vervangen van zieke en oude cellen, daarom zijn wetenschappers ervan overtuigd dat stamcellen de grote potentie hebben om als behandeling te dienen voor een groot aantal ziektes. Het idee is dat zieke patiëten stamcellen of gewone cellen afgeven, welke op hun beurt worden teruggeprogrameerd tot iPS. Van deze stamcellen, of iPS cellen, kunnen wetenschappers gebruik maken van de intrinsieke capaciteit van deze cellen om ziek weefsel te herstellen en dus om patiënten te genezen. Bijvoorbeeld, door een patiënt die een hartaanval heeft gehad nieuwe stamcellen te geven via een transplantatie, kan de door de hartaanval beschadigde weefsel worden hersteld. Er zijn te weinig lichaamseigen stamcellen in het hart om de schade van een hartaanval te herstellen, maar een transplantatie van miljoenen stamcellen zou dit wel kunnen. Door patiënten stamceltransplantaties te geven kan het lichaam een ‘boost’ krijgen om de schade zelf te herstellen, terwijl dit anders niet mogelijk zou zijn. Een aantal uitdagingen staan een snelle introductie van stamceltherapie nog in de weg, aangezien stamcellen mogelijk kunnen uitgroeien tot tumoren of door het lichaam kunnen worden afgestoten. Desalnietemin, stamcellen zullen zeer waarschijnlijk de geneeskunde zoals we dit nu kennen drastisch doen veranderen. Over tien a twintig jaar zullen we allemaal iemand kennen die is genezen door stamceltherapie. Stamceltherapie heeft de belofte als behandelmethode te worden voor veel van de meest voorkomende ziektes, zoals kanker, hart- en vaatziektes, Parkinsons, multiple sclerosis, Huntington’s, ruggemerg beschadigingen, en veel meer.

Welke stamcel behandelingen bestaan er reeds en waarom artsen deze vorm van behandeling onder voorbehoud adviseren en enkel als laatste red middle?

Momenteel zijn er slechts een paar wetenschappelijk bewezen stamceltherapiën beschikbaar. Het meest aansprekende voorbeeld is beenmerg stamceltransplantaties. Echter, er zijn veel niet wetenschappelijk onderbouwde stamceltherapiën die wereldwijd worden aangeboden. Vaak krijgen deze therapiën aandacht in de media, met name als bekende personen zulke behandelingen ondergaan. Over het algemeen raden stamcelwetenschappers en artsen patiëten aan voorzichtig te zijn met zulke behandelmethodes, want is het vaak onduidelijk of zo’n behandeling daadwerkelijk effectief is en of deze überhaupt wel veilig is. Er zijn patiënten overleden ten gevolge van zulke behandelingen. Het is begrijpelijk dat alle behandelmethodes op tafel liggen als iemand ongeneeslijke ziek is, wij raden aan dat u stamceltherapie enkel beschouwd als absoluut laatste redmiddel en alleen nadat u met uw arts hierover heeft gepraat.

Translated by Daniël Melters